Het alternatief

Maar er is dus een alternatief: papier. Dit wordt ongeveer sinds het jaar 105 na Christus gemaakt en in ons land alleen nog met de hand in het Openluchtmuseum en op De Middelste Molen in Loenen, waar men werkt met een stoommachine en waterkracht uit wellen met zuiver water uit de diepte van het Veluwse land.

Het ontstaan van papier echter wordt toegeschreven aan een plek ver van ons bed: China, al gebruikte men voor het eerste papier vooral een mix van water met gestampte bessenvezels, fijngewreven bast van de moerbeiboom en uitgeplozen touw. Het hieruit ontstane breitje brachten de oude Chinezen aan op een zeef. Schudden zorgde ervoor dat een en ander goed door elkaar raakte en het waterige deel van de brei onder uit de zeef liep. Daarna werd het blad voorzichtig afgenomen en te drogen gelegd, ongeveer zoals dat nu nog gaat met handgeschept papier.

Papier maakte relatief snel een zegetocht over het continent. Eerst werden het thuisland, Korea en Japan aangedaan. En toen de expansieve Arabieren ontdekten dat onder de door hen buitgemaakte krijgsgevangenen ook papiermakers waren, was de opmars van het papier niet meer te stuiten. De Arabieren lieten het werk van verscheidene grote schrijvers op de Chinese vinding zetten en richtten diverse bibliotheken in. De kalief van Cairo bezat op een goed moment 150.000 boeken op papier. Dat was aan het eind van het jaar 1.000. De meeste West-Europese kloosters hadden op dat moment op zijn best 150 perkamentrollen… Eigenlijk is het aan het toen nieuwe en oprukkende mohammedaanse geloof te danken dat het uiteindelijk ook bij ons is beland.

Deels via het zuiden van

Spanje (in de elfde eeuw in Játiva) en deels ook via het huidige Italië (in 176 in Fabriano) werd de vinding verder verspreid over ons continent. Maar het zou tot in de zestiende eeuw duren voordat het ook in onze contreien werd geproduceerd. Bijzonder is wel dat de moderne papierproductie eigenlijk nog steeds op deze wijze plaats heeft: een mengsel van pulp en water wordt op een of tussen twee rondlopende eindloze zeven gebracht, gedroogd en op rollen aangebracht en gesneden tot kleinere rollen of vellen. Er zijn vandaag de dag machines, die per uur een productie halen die gelijk is aan de snelheid die is toegestaan op de autosnelweg. En dat op een breedte van soms tien meter of meer.

Dat laatste kan je zien als bewijs van het feit dat de papierindustrie uitgegroeid is tot een echte hightech procesindustrie. Met een stuk minder ‘romantiek’, maar des te meer eigentijdse ‘uitdagingen’. Zo is het een energie-intensieve bedrijfstak met als belangrijkste grondstof: hout. Daarmee zitten we meteen in de actualiteit. Er is namelijk een toenemende vraag naar hout als biobrandstof. Dat, en Russische exportheffingen, leidt tot extra kosten op de houtinkoop. Energie-intensief betekent ook; gevoelig voor hogere olieprijzen. Want dat leidt tot stijgende energie- en chemicaliënprijzen (chemie bepaalt deels de print- en drukeigenschappen van papier). En oud papier (bij ons nog steeds een belangrijke grondstof voor krantenpapier) wordt duurder door groeiende vraag uit China (waar ze er verpakkingen van maken).

Op dit moment verschuift het zwaartepunt van de industrie van Europa en Noord-Amerika naar Azië (opnieuw China) en Latijns-Amerika (vanwege de snelgroeiende aantrekkelijk geprijsde eucalyptusbomen).

Maar er is ook goed nieuws: de ‘carbon footprint’ is heel goed ten opzichte van andere industrieën: inmiddels wordt circa 60 procent biobrandstoffen (hout- en houtafval) gebruikt voor eigen energieopwekking.